Η ιστορία

Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για την περιοχή προέρχεται από τον Θουκυδίδη ο οποίος, τον 5ο αι. π.Χ., περιγράφει τον κόλπο της Ηγουμενίτσας ως ένα μεγάλο έρημο λιμάνι. Εκεί κατέφυγαν το 433 π.Χ. τα πλοία των Κορινθίων, μετά τη ναυμαχία των Συβότων με τους Κερκυραίους, γεγονός που αποτέλεσε μία από τις αφορμές του Πελοποννησιακού Πολέμου. Κερκυραίοι ήταν και οι πρώτοι οργανωμένοι κάτοικοι της περιοχής, όταν, λίγα χρόνια αργότερα, το 427 π.Χ., οι εξόριστοι αριστοκράτες του νησιού κατέφυγαν στην ηπειρωτική ακτή και οχύρωσαν την κοντινή χερσόνησο της Λυγιάς για να τη χρησιμοποιήσουν ως ορμητήριο εναντίον των δημοκρατικών αντιπάλων τους στην Κέρκυρα.

Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση του 167 π.Χ. η κατοίκηση γύρω από τον μυχό του κόλπου πυκνώνει σταδιακά, καθώς πλούσιοι Ρωμαίοι γαιοκτήμονες εγκαθίστανται στην περιοχή, κατασκευάζουν πολυτελείς αγρεπαύλεις και επιδίδονται στην κτηνοτροφία και την καλλιέργεια ειδών πρώτης ανάγκης, εκμεταλλευόμενοι τις εκτάσεις που τους είχαν παραχωρηθεί. Λίγες δεκαετίες αργότερα, ένας οργανωμένος οικισμός με στοιχειώδη πολεοδομικό ιστό αρχίζει να αναπτύσσεται σε όλη σχεδόν την έκταση του σημερινού Λαδοχωρίου, εξασφαλίζοντας στους κατοίκους τις βασικές προϋποθέσεις μιας άνετης διαβίωσης. Η διάρκεια ζωής του εκτείνεται μέχρι και τον 6ο αι. μ.Χ., οπότε και εγκαταλείπεται.

Παραμένει άγνωστο με ποια μορφή συνεχίστηκε η κατοίκηση έως τα μέσα του 13ου αιώνα, οπότε η Θεσπρωτία ενσωματώνεται στην επικράτεια του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Από τον 15ο αιώνα και εξής, περίοδο κατά την οποία η Βενετία ελέγχει μία σειρά εμπορικών σταθμών σε όλο το μήκος της παράκτιας ζώνης της Ηπείρου, αναφέρεται ως βενετσιάνικος σταθμός και το λιμάνι της χρησιμοποιείται ως ασφαλές αγκυροβόλιο. Το 1479, μετά το τέλος του πρώτου τουρκοενετικού πολέμου, περιέρχεται στην κυριαρχία των Οθωμανών μαζί με τις υπόλοιπες βενετικές κτήσεις στα παράλια της Ηπείρου. Το 1685, κατά τη διάρκεια του πέμπτου τουρκοενετικού πολέμου, ο βενετσιάνικος στόλος με επικεφαλής τον ναύαρχο Μοροζίνι ανατίναξε το τούρκικο οχυρό, ερείπια του οποίου διατηρούνται στο ύψωμα που δεσπόζει πάνω από το κέντρο της σημερινής πόλης. Το 1798 ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων κατέλαβε την περιοχή και επιχείρησε να επισκευάσει το μισογκρεμισμένο οχυρό της. Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, η Ηγουμενίτσα θα αποτελέσει ένα καλό αραξοβόλι για τα πλοία που διέσχιζαν το βόρειο Ιόνιο.

Η αλλαγή του αιώνα θα βρει την Ηγουμενίτσα ένα μικρό, ασήμαντο ψαροχώρι, με μικρά καΐκια να δένουν στην παραλία, ένα καφενεδάκι για τους διερχόμενους και έναν μόνο μαχαλά, αυτόν της Γράβας. Παραμονές των βαλκανικών πολέμων (1912), οι οθωμανοί αντιλαμβάνονται τα πλεονεκτήματα της γεωγραφικής της θέσης και προσπαθούν με τη βοήθεια του τοπικού Μπέη Χαμίτ να δημιουργήσουν μια πόλη-λιμάνι με το όνομα Ρεσαδιέ. Τα φιλόδοξα σχέδια του Χαμίτ διακόπτονται από την έναρξη του πολέμου και την απελευθέρωση της περιοχής από τον ελληνικό στρατό τον Φεβρουάριο του 1913. Σε απογραφή του 1920 η κοινότητα Ηγουμενίτσας αριθμούσε 649 κατοίκους και τρεις οικισμούς: την Ηγουμενίτσα, τη Γράβα και το Λιμάνι. Τρία χρόνια αργότερα, τα τραγικά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής, οδηγούν στην περιοχή μερικές εκατοντάδες πρόσφυγες που εγκαθίστανται στην πόλη και την εμπλουτίζουν με νέο ανθρώπινο δυναμικό.

Την περίοδο του μεσοπολέμου η αξιοποίηση του λιμανιού και η διάνοιξη του δρόμου για τα Ιωάννινα δίνουν διέξοδο στην απομόνωση, αναβαθμίζοντας τον ρόλο της Ηγουμενίτσας σε βασικό οικονομικό κέντρο της περιοχής. Ακολουθεί το 1936 η ανάδειξή της σε πρωτεύουσα του νομού για λόγους κυρίως εθνικούς και πολιτικούς. Η στελέχωση της διοίκησης με υπαλλήλους επιβάλλει εκ νέου σχεδιασμό για την οργάνωση των υποδομών της νέας πρωτεύουσας, εγκαινιάζοντας μία φάση εκτεταμένης οικοδόμησης την οποία τερματίζει η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η καταστροφή της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 ξεκινά η σύγχρονη φάση της ιστορίας της. Στο πλαίσιο της οικονομικής ανάκαμψης της χώρας και της ανάπτυξης του τουρισμού, η Ηγουμενίτσα θεωρήθηκε ένας ενδιαφέρον, τουριστικά αναπτυσσόμενος, προορισμός που θα μπορούσε να προσελκύσει ξένους και Έλληνες επισκέπτες. Εκσυγχρονίζονται οι εγκαταστάσεις του λιμανιού, με την κατασκευή ευρύχωρης αποβάθρας, τελωνείου και τουριστικού περιπτέρου, προσφέροντας μια πρώτη ευχάριστη εντύπωση για τον επισκέπτη. Την εποχή αυτή δρομολογούνται στην Αδριατική τα θρυλικά επιβατικά/οχηματαγωγά πλοία «Άππια» και «Εγνατία»  και καταπλέουν στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας αποβιβάζοντας δεκάδες τουριστών. Παράλληλα ανεγείρεται το Μοτέλ Ξενία (1959), αντιπροσωπευτικό δείγμα του πρωτοπόρου ελληνικού μεταπολεμικού μοντερνισμού, που φέρει την υπογραφή του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη.

Όμως η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού που ακολουθεί και η έλλειψη έγκαιρης χωροταξικής και πολεοδομικής πολιτικής είχαν ως αποτέλεσμα να καταστραφούν αρκετά, ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά, κτίρια που είχαν διασωθεί από τον πόλεμο.

Αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής, παρά τις κατά καιρούς επεμβάσεις που έχουν υποστεί, παραμένουν σήμερα το κτίριο του Δασαρχείου, το Διοικητήριο, το μέγαρο Πιτούλη και οι εγκαταστάσεις του πρώην Μοτέλ Ξενία που στεγάζουν τις σχολές του παραρτήματος του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου.

Η πόλη σήμερα

Η Ηγουμενίτσα σήμερα εξελίσσεται σε μία γοργά αναπτυσσόμενη πόλη με πληθυσμό που φθάνει, περίπου, τους 10.000 κατοίκους. Έδρα του ομώνυμου Δήμου και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Θεσπρωτίας, αποτελεί το διοικητικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής. Η προνομιακή γεωγραφική της θέση και τα μεγάλα έργα επέκτασης και αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών του λιμανιού της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με την κατασκευή της Εγνατίας Οδού, την έχουν αναδείξει σε σημαντικό διαμετακομιστικό κόμβο, καθιερώνοντάς την ως βασική πύλη εισόδου στη δυτική Ελλάδα και ταυτόχρονα έναν από τους κύριους κόμβους επικοινωνίας με τη νότια και κεντρική Ευρώπη.

Ο επισκέπτης μπορεί να συνδυάσει την παραμονή του στην Ηγουμενίτσα με μία σειρά από δραστηριότητες που του προσφέρουν τη δυνατότητα να απολαύσει τις φυσικές ομορφιές, να γνωρίσει τον πολιτισμικό πλούτο της ευρύτερης περιοχής και να νιώσει τον παλμό της σύγχρονης πόλης: περίπατος ή βόλτα με ποδήλατο στον ποδηλατόδρομο δίπλα ακριβώς στη θάλασσα, καφέ ή ποτό στα παραλιακά καφέ, φαγητό στα εστιατόρια και τα μικρά ταβερνάκια, μπάνιο στις εντυπωσιακές παραλίες Δρέπανο και Μακρυγιάλι με θέα τον υδροβιότοπο. Παράλληλα, όποιος ενδιαφέρεται για την ιστορία και τις αρχαιότητες της περιοχής μπορεί να επισκεφθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας, το δασάκι μέσα στην πόλη όπου τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου, καθώς και τους αρχαιολογικούς χώρους του Πύργου Ραγίου και του κάστρου της Λυγιάς που απέχουν λίγα χιλιόμετρα από την πόλη της Ηγουμενίτσας.